موسسات غیر تجاری برای اهداف خاصی و با شرایطی مجزا از شرکت به ثبت می‌رسد و به موسساتی اطلاق می‌شود که موضوع فعالیتشان اعمال تجاری نباشد.
موسسات غیر تجاری به اشخاص حقوقی گفته می شود که جهت مقاصد غیر تجاری از قبیل امور علمی و ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می شوند و برخلاف شرکت ها جنبه تجاری ندارند.
لازم به توضیح است این گونه موسسات ممکن است قصد انتفاع داشته و یا نداشته باشند.
بنابراین در تشخیص موسسات تجاری از غیر تجاری آنچه اهمیت دارد، موضوع فعالیت موسسات می باشد که این موضوع فعالیت باید امور غیر تجاری از قبیل امور علمی ، ادبی و … باشد
شرکت غیر تجاری از نظر ثبتی و نوع به دو دسته تقسیم می شود:
1 – موسسات غیر تجاری انتفاعی:
این دسته از موسسات سود و منفعتی را تحصیل می‌کنند و آن را میان اعضا تقسیم می‌کنند.
2 – موسساتی غیر تجاری غیر انتفاعی:
موسساتی هستند که به قصد ایجاد و تحصیل سود و تقسیم آن تشکیل نمی‌شوند.
نمونه هایی از خدمات موسسات غیر تجاری، شامل امور آموزشی و پژوهشی و همچنین مشاوره و ارائه کلیه خدمات مورد نیاز برای اعزام دانشجویان به خارج از کشور است. جمع آوری انواع کمک های خیرین و سازمان ها به صورت نقدی و غیر نقدی، ایجاد مراکز و نگهداری و مراقبت شبانه روزی از سالمندان، ایجاد مراکز روانپزشکی و روان درمانی؛ فعالیت های فرهنگی و سینمایی، خبرنگاری و امور مربوط به خبر و تولید نشریات و همچنین برنامه ریزی و برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت و …. از دیگر مصادیق فعالیت های موسسات غیر تجاری ست.
هدف از ثبت یک مؤسسه انتفاعی تحصیل سود و تقسیم آن بین اعضاست. از نمونه این موسسات می توان به ثبت موسسات آموزشی علمی، ادبی یا هنری و ثبت مدارس زبان و موسسات مشاوره کنکور یا مدرسه های غیر انتفاعی اشاره کرد. یکی از موانعی که برای این موسسات وجود دارد این است که آن ها اجازه هیچ گونه معامله ای را ندارند و فقط می توانند به امور خیریه و عمومی بپردازند.
به عنوان مثال :
مدرسه های غیر انتفاعی مورد اشاره مانند سایر موسسات غیر تجاری انتفاعی، حق هیچ گونه معامله ای را ندارد و تنها در زمینه ای که عنوان شد می تواند به فعالیت خود ادامه دهد.
برای ثبت موسسات غیر انتفاعی، در ابتدای کار، اداره ثبت، استعلاماتی را از نیروی انتظامی دریافت کرده و سپس در مورد ثبت این موسسات تصمیم گیری میکند. اگر نیروی انتظامی تأییدیه مورد نظر را به اداره ثبت ابلاغ کند، موفق به ثبت شرکت خواهید شد. در غیر این صورت ثبت مؤسسه شما به سرانجام نخواهد رسید.
ثبت موسسات غیر انتفاعی مستلزم اخذ مجوز از سازمان ها یا وزارتخانه های مربوطه است .
مهم ترین اقسام موسسات غیر تجاری عبارتند از انجمن و سندیکاها.
این مجموعه ها با عناوینی از قبیل انجمن ،جمعیت و …… نام گذاری می شود و طبعا استفاده از عناوین دولتی و اسامی منصوب به آن برای موسسات خصوصی ممنوع می باشد.
این گونه موسسات از نظر قصد به کسب منفعت و یا عدم آن به دو دسته تقسیم می شوند دسته اول که موسسات انتفاعی غیر تجاری نامیده می شوند که به قصد کسب منفعت تاسیس می شوند و در برخی از موارد کسب مجوز ضروری می باشد.
موسسات دوم که موسسات غیر انتفاعی نامیده می شود و قصد کسب منفعت مالی ندارند و دریافت مجوز باری آنها قبال از شروع مراحل ثبت ضروری می باشد .
لازم به ذکر است که موسسات به ذات غیر تجاری می باشند و موسسین اجازه انجام امور تجاری را در آن ندارند . موسسات بایستی هر ساله دفاتر قانونی (دفتر روزنامه و دفتر كل) تهیه و نسبت به پلمب آن اقدام نموده و حساب های خود را در آن درج نمایند.
جهت ثبت موسسات غیر تجاری لازم است اظهارنامه ثبت، تنظیم و به ضمیمه صورت جلسه مجمع عمومی و اساسنامه، (با قید تاریخ و امضاء مؤسسین) به اداره ثبت شرکت ها تسلیم شود.
اظهارنامه باید حاوی موارد ذیل باشد:
- نام مؤسسه
- تابعیت
- مرکز اصلی فعالیت
- موضوع فعالیت
- اسامی مؤسسین
- دارایی مؤسسه (نقدی و غیر نقدی)
- مراکز و شعب مؤسسه
مدارك لازم براي ثبت مؤسسه غير تجاري
1 – موسسات غیر تجاری از پرداخت هزینه تعیین نام معاف می باشند.
2 – تکمیل فرم تعیین نام (نمونه فرم فرم تعیین نام)
3 – دو برگ تقاضا نامه موسسه غیر تجاری و تکمیل آن و امضاء ذیل تقاضانامه توسط کلیه موسسین.
تذکر : اوراق تقاضانامه به دلیل بهادار بودن می بایست از محل اداره ثبت شرکت ها تهیه گردد.
4 – دو جلد اساسنامه موسسه و امضاء ذیل تمام صفحات آن توسط کلیه موسسین .
5 – دو نسخه صورت جلسه مجمع عمومی مؤسسین و هیئت مدیره که به امضاء سهامداران و بازرسین رسیده باشد . نمونه مجمع عمومی موسسین و هیئت مدیره
6 – کارت ملی برابر اصل شده کلیه موسسین و مدیر عامل در صورتیکه مدیر عامل خارج از اعضای هیئت مدیره باشد (برابر اصل در مراجع قضائی یا دفاتر اسناد رسمی صورت می گیرد)
7 – فتوکپی شناسنامه و کارت ملی بازرسین (در صورت پیش بینی بازرس جهت موسسه)
8 – معرفی نامه نمایندگان ، در صورتیکه موسسین و اعضا هیئت مدیره از بین اشخاص حقوقی باشند و ارائه تصویر روزنامه رسمی آگهی تاسیس یا آخرین تغییرات آن .
9 – تائیدیه هیئت مدیره اشخاص حقوقی موسس ، مبنی بر غیر دولتی بودن آن .
تذکر: در صورتی که مقداری از سرمایه موسسه آورده غیر نقدی باشد (اموال منقول و غیرمنقول) ارائه تقویم نامه کارشناس رسمی دادگستری الزامی است و در صورتی که اموال غیر منقول جزء سرمایه شرکت قرارداده شود ارائه مستندات مربوطه ضروری است .
10 – اخذ مجوز در صورت نیاز بنا به تشخیص کارشناس اداره ثبت شرکتها
در صورتي كه مؤسسه غيرتجارتي در شهرستاني ديگر شعبه داشته باشد يك نسخه اضافي از مدارك فوق الذكر تهيه تا پس از ثبت به اداره ثبت شهرستان مربوطه ارسال گردد.
نکات حائز اهمیت در ثبت موسسات غیر تجاری
در مرحله اول نماینده و یا وکیل قانونی موسسه پس از تهیه و تکمیل مدارک مربوطه با در دست داشتن این مدارک و اسناد به واحد تعیین نام اداره ثبت شرکت ها مراجعه و نام موسسه را که با رعایت تمام قوانین حاکم بر انتخاب نام انتخاب گردیده است به تایید می رساند.
پس از این مرحله مدارک تکمیلی به واحد پذیرش تاسیس اداره تحویل می گردد تا اطلاعات به سیستم مکانیزه وارد گردد.
و در واحد پذیرش رسیدی که در آن تاریخ مراجعه درج شده است ارائه می گردد.
در تاریخ تایین شده با ارائه اصل رسید می بایست جهت مطابقت و تائید صحت اطلاعات درج شده در سیستم و تعیین کارشناس تاسیس به قسمت اعلام نتایج مراجعه نمایید .
در این مرحله پس از ممیزی شکلی و ماهیتی در صورتی که فعالیت انتخاب شده از سوی شما نیاز به اخذ مجوز نداشته باشد و همچنین کامل بودن پرونده و نداشتن ایراد پیش نویس آگهی تاسیس تنظیم می گردد و در صورتی که موضوع فعالیت شما نیاز به اخذ مجوز داشته باشد نامه استعلام صادر می شود.
سرانجام پس از تهیه پیش نویس ،متقاضی می تواند اقدام به پرداخت کلیه حقوق ثبتی درج شده در پیش نویس نماید (پرداخت از طرق درگاه بانک) و پس از پرداخت نوبت به دریافت امضاء از رئیس اداره و یا معاون می رسد. مفاد پیش نویس آگهی تائید شده جهت تکمیل امضا و تایید گواهی انجام می پذیرد
و نهایتا متقاضی برای دریافت آگهی تاسیس امضای الکترونیک انجام داده و آگهی صادر می شود و در مرحله آخر یک نسخه از آگهی تاسیس به واحد روابط عمومی اداره ثبت برای چاپ در روزنامه کثیر انتشار تحویل داده می شود و در ازای آن رسید دریافت می شود.