شرکت خلاق چیست؟
شرکت خلاق به واحدهای تجاری اطلاق می‌شود که با بهره‌گیری از نوآوری و خلاقیت، در حوزه‌های مختلف صنایع خلاق و فرهنگی فعالیت دارند یا از روش‌های نوین کسب‌وکار در ارائه محصولات و خدمات خود استفاده می‌کنند.
بر اساس آئین‌نامه اجرایی که در سال ۱۳۹۶ توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تدوین شد، هدف از حمایت از شرکت های خلاق، تقویت خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی جوانان به‌منظور دستیابی به رشد اقتصادی پایدار است. این شرکت‌ها به‌عنوان محرک توسعه اقتصادی و فرهنگی، نقشی کلیدی در شکوفایی ظرفیت‌های داخلی ایفا می‌کنند.
شرایط اساسی ثبت شرکت خلاق
برای اینکه یک شرکت به‌عنوان شرکت خلاق شناخته شود، لازم است مجموعه‌ای از الزامات قانونی و اجرایی را رعایت کند. بر اساس ضوابط تعیین‌شده، شرکت خلاق باید واجد شرایط زیر باشد:
1 – ثبت قانونی: شرکت باید به‌صورت یک شخصیت حقوقی و در چارچوب یکی از قالب‌های رسمی ثبت شرکت در کشور به ثبت رسیده باشد.
2 – مالکیت خصوصی: تنها شرکت هایی که به‌صورت خصوصی اداره می‌شوند، امکان دریافت این عنوان را دارند. شرکت‌ها و مؤسسات دولتی مشمول این دسته‌بندی نخواهند بود.
3 – نوآوری در محصولات و خدمات: ارائه محصولات یا خدمات نوآورانه مطابق با مفاد آئین‌نامه اجرایی الزامی است. حداقل معیار پذیرش، نوآورانه بودن محصول یا خدمت در سطح ملی است.
4 – غیر دانش‌بنیان بودن: شرکت هایی که در حوزه تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان فعالیت دارند، مشمول عنوان شرکت خلاق نخواهند شد.
5 – عملیاتی بودن فعالیت: صرف ارائه طرح یا ایده کافی نبوده و شرکت باید محصول یا خدمات خود را به مرحله اجرا رسانده باشد.
6 – تأثیرگذاری اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی: فعالیت های شرکت باید در بهینه‌سازی منابعی مانند آب، انرژی و محیط‌زیست یا سایر حوزه‌های مشابه اثرات مثبت و سازنده‌ای داشته باشد.
صنایع خلاق و فرهنگی در ارتباط با شرکت خلاق
در تعریف ارائه‌شده از شرکت خلاق توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، اصطلاح «صنایع خلاق و فرهنگی» به‌عنوان یکی از حوزه‌های اصلی فعالیت این شرکت‌ها مورد تأکید قرار گرفته است.
صنایع خلاق و فرهنگی به مجموعه‌ای از فعالیت های اقتصادی اطلاق می‌شود که بر پایه نوآوری، خلاقیت، استعداد فردی، تخصص حرفه‌ای و میراث فرهنگی شکل گرفته‌اند. این صنایع، علاوه بر حفظ و توسعه ارزش‌های فرهنگی، ظرفیت بالایی در ایجاد ثروت و ارزش‌افزوده اقتصادی دارند. شرکت خلاق می‌تواند با بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها، در حوزه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی نقش‌آفرینی کند و زمینه‌ساز رشد و توسعه پایدار باشد.
دسته‌بندی کلی صنایع خلاق مرتبط با شرکت خلاق
تشخیص اینکه آیا یک فعالیت اقتصادی در حوزه صنایع خلاق قرار می‌گیرد یا خیر، مستلزم شناخت دسته‌بندی‌های کلی این صنایع است. مطابق با تعاریف موجود، شرکت خلاق می‌تواند در یکی از دسته‌های زیر فعالیت کند:
1 – بازی و سرگرمی: شامل طراحی و تولید بازی‌های دیجیتال، فکری و سایر فعالیت های مرتبط با سرگرمی.
2 – طراحی و معماری: تمامی حوزه‌های مرتبط با طراحی صنعتی، گرافیک، معماری داخلی و شهری.
3 – چاپ و نشر: تولید و انتشار محتوا در قالب‌های فیزیکی و دیجیتال، ازجمله کتاب، مجلات و رسانه‌های مکتوب.
4 – کسب‌وکارهای دیجیتال: شرکت هایی که فعالیت آن‌ها مبتنی بر فناوری‌های نوین و فضای مجازی است.
5 – رسانه‌های دیداری و شنیداری: شامل تولیدات سینمایی، موسیقی، انیمیشن و سایر محتوای چندرسانه‌ای.
6 – میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی: کلیه فعالیت های اقتصادی که به حفاظت، معرفی و توسعه میراث فرهنگی، هنرهای سنتی و گردشگری منجر شود.
فعالیت در هر یک از این حوزه‌ها می‌تواند مبنای تأیید صلاحیت یک شرکت خلاق باشد، مشروط بر اینکه دارای شاخص‌های نوآوری و ارزش‌آفرینی باشد.
روش‌های نوین کسب‌وکار در شرکت خلاق
در تعریف شرکت خلاق، یکی از معیارهای اساسی، بهره‌گیری از روش‌های نوین کسب‌وکار در فرآیندهای تجاری و مدیریتی است. این روش‌ها شامل نوآوری در مدل‌های کسب‌وکار، بهینه‌سازی فرآیندهای مدیریتی، کاهش هزینه‌های عملیاتی و به‌کارگیری شیوه‌های نوین بازاریابی است.
به‌طورکلی، شرکت خلاق با استفاده از راهکارهای خلاقانه، ساختار سنتی کسب‌وکار را تغییر داده و آن را کارآمدتر، رقابتی‌تر و سازگارتر با تحولات اقتصادی و فناوری‌های روز می‌سازد. این نوآوری‌ها می‌توانند شامل دیجیتالی‌سازی خدمات، بهینه‌سازی زنجیره تأمین، توسعه روش‌های جدید ارتباط با مشتریان و سایر اقدامات تحول‌آفرین باشند.
مراحل ثبت شرکت و اخذ تأییدیه شرکت خلاق
برای آنکه یک شرکت بتواند عنوان شرکت خلاق را دریافت کند، ابتدا باید مطابق با قوانین جاری کشور در یکی از قالب‌های رسمی مانند سهامی عام، سهامی خاص یا مسئولیت محدود به ثبت برسد. فرآیند ثبت شرکت شامل مراحل زیر است:
1 – ورود به سامانه ثبت شرکت‌ها و تکمیل فرم‌های مربوطه.
2 – ثبت اطلاعات شرکت ازجمله نام، موضوع فعالیت و مشخصات حقوقی آن.
3 – ارائه اطلاعات هویتی متقاضی ثبت شامل نام، نام خانوادگی، نشانی و سایر مشخصات لازم.
4 – پیشنهاد پنج نام برای شرکت طبق ضوابط تعیین‌شده، با رعایت اولویت بررسی.
5 – تشریح موضوع فعالیت شرکت به‌صورت شفاف و مطابق با اساسنامه.
6 – تعیین میزان سرمایه اولیه و ثبت اطلاعات مالی مرتبط.
7 – ثبت مشخصات مؤسسان شرکت و ارائه اطلاعات دقیق هویتی آنان.
8 – ثبت اطلاعات مربوط به شعب شرکت در صورت دارا بودن شعبه یا نمایندگی.
9 – انتخاب روزنامه کثیرالانتشار جهت درج آگهی‌های قانونی شرکت.
10 – تنظیم و ثبت اظهارنامه، اساسنامه و شرکت‌نامه در سامانه ثبت شرکت‌ها.
11 – بارگذاری مدارک موردنیاز در سامانه و ارسال آن‌ها از طریق پست به اداره ثبت شرکت‌ها.
12 – دریافت تأییدیه نهایی اداره ثبت شرکت‌ها و تکمیل فرآیند حقوقی.
13 – انتشار آگهی تأسیس در روزنامه رسمی کشور به‌عنوان آخرین گام ثبت قانونی شرکت.
پس از اتمام این مراحل، شرکت به‌صورت رسمی به ثبت رسیده، اما فرآیند اخذ عنوان شرکت خلاق همچنان ادامه دارد. برای ثبت شرکت خلاق، اقدامات تکمیلی و دریافت تأییدیه‌های لازم از مراجع مربوطه ضروری است که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
نحوه تأسیس شرکت خلاق در چارچوب برنامه توسعه شرکت های خلاق
پس از تکمیل مراحل ثبت رسمی شرکت، فرآیند اخذ تأییدیه شرکت خلاق از طریق سامانه برنامه توسعه شرکت های خلاق دنبال می‌شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
1 – ثبت اطلاعات متقاضی: متقاضی باید اطلاعات مربوط به شرکت، ازجمله تعداد کارکنان، نوع شخصیت حقوقی، تاریخ ثبت و سایر مشخصات را در سامانه وارد کند.
2 – تعیین حوزه فعالیت و محصولات: لازم است حوزه تخصصی شرکت و نوع محصولات یا خدمات ارائه‌شده به‌صورت دقیق مشخص شود.
3 – توضیح نوآوری شرکت: متقاضی باید به‌صورت شفاف بیان کند که جنبه نوآورانه فعالیت شرکت در چه زمینه‌ای است و چگونه واجد شرایط شرکت خلاق می‌شود.
4 – ارزیابی بازار محصولات و خدمات: بررسی میزان گستردگی بازار هدف و قابلیت توسعه آن از دیگر مراحل ضروری این فرآیند است.
5 – بارگذاری مدارک و مستندات شرکت: کلیه اسناد مرتبط با ثبت شرکت باید در سامانه بارگذاری شود.
6 – بررسی و تأیید اطلاعات ثبت‌شده: پس از ورود اطلاعات، متقاضی باید صحت و تطابق آن‌ها را تأیید نماید.
7 – انتظار برای بررسی و تأیید نهایی: پس از ارسال درخواست، پرونده توسط کارشناسان ذی‌صلاح بررسی شده و در صورت تأیید، شرکت به‌عنوان شرکت خلاق شناخته خواهد شد.
با تکمیل این مراحل، شرکت می‌تواند از مزایا و حمایت‌های مرتبط با برنامه توسعه شرکت های خلاق بهره‌مند شود.
تفاوت میان شرکت دانش‌بنیان و شرکت خلاق
در بررسی تفاوت میان شرکت دانش‌بنیان و شرکت خلاق، می‌توان گفت که این دو نوع شرکت علی‌رغم برخی شباهت‌ها، اهداف و رویکردهای متفاوتی دارند.
شرکت خلاق عمدتاً در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و نوآوری در کسب‌وکار فعالیت دارد. برای مثال، یک شرکت خلاق می‌تواند به تولید و توسعه بازی‌های نوآورانه برای نوجوانان بپردازد، یا در حوزه‌هایی مانند طراحی، رسانه‌های دیجیتال، معماری و گردشگری فعالیت کند. این شرکت‌ها ممکن است ارائه‌دهنده خدمات باشند، بدون آنکه محصول فیزیکی مشخصی برای عرضه داشته باشند.
در مقابل، شرکت دانش‌بنیان بر پایه دانش فنی و فناوری‌های پیشرفته شکل می‌گیرد. تمرکز این شرکت‌ها بر تولید محصولات و خدماتی است که بر اساس تحقیقات علمی و فناوری‌های نوین توسعه یافته‌اند.
تفاوت اساسی میان این دو مفهوم در این است که شرکت دانش‌بنیان بر دانش و فناوری تأکید دارد، درحالی‌که شرکت خلاق بر خلاقیت، نوآوری در کسب‌وکار و ارائه روش‌های نوین در صنایع مختلف تمرکز میکند. جالب است بدانید که برخی از شرکت های خلاق به‌عنوان شرکت های دانش‌بنیان نوع ۳ نیز شناخته می‌شوند، چراکه در برخی حوزه‌ها، خلاقیت و نوآوری را جایگزین دانش فنی محض کرده‌اند.
دلایل شکل‌گیری شرکت های خلاق
تأسیس و توسعه شرکت های خلاق در راستای سیاست‌های کلان کشور در زمینه حمایت از نوآوری، کارآفرینی و صنایع خلاق صورت گرفته است. مهم‌ترین دلایل ایجاد این شرکت‌ها عبارتند از:
1 – اجرای قوانین مرتبط با حمایت از نوآوری و خلاقیت: تشکیل شرکت خلاق در راستای اجرای قانون حمایت از مؤسسات دانش‌بنیان، اختراعات و طرح‌های نوآورانه انجام می‌شود تا بستری مناسب برای توسعه ایده‌های خلاقانه فراهم گردد.
2 – توسعه ظرفیت‌های نوآورانه در مناطق کمتر برخوردار: یکی از اهداف مهم این شرکت‌ها، استفاده بهینه از ظرفیت‌های خلاق و نوآورانه در مناطقی است که به لحاظ امکانات اقتصادی و زیرساختی، توسعه‌یافتگی کمتری دارند.
3 – حل چالش‌های راهبردی و اساسی جامعه: با حمایت از شرکت های خلاق، دولت می‌کوشد به‌صورت هدفمند به حل مسائل کلان اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بپردازد و زمینه رشد پایدار را فراهم کند.
4 – تقویت و حمایت از صنایع فرهنگی و خلاق: یکی از مأموریت‌های اصلی این شرکت‌ها، حمایت از حوزه‌هایی نظیر صنایع فرهنگی، علوم انسانی، طراحی، رسانه‌های دیجیتال و سایر بخش‌های مرتبط با خلاقیت و نوآوری است.
این رویکرد موجب می‌شود که شرکت های خلاق نقش مهمی در توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ایفا کرده و به افزایش اشتغال و بهره‌وری در بخش‌های مختلف کمک کنند.
نکات کلیدی در خصوص شرکت های خلاق
فعالیت در حوزه‌های خلاقانه علاوه بر جذابیت‌های منحصر به فرد، با چالش‌های خاص خود نیز همراه است. برخلاف شرکت های دانش‌بنیان که می‌توانند در مراحل تحقیق و توسعه نیز مورد حمایت قرار گیرند، برای ثبت شرکت خلاق لازم است که هسته اولیه کسب‌وکار شکل گرفته و فعالیت عملی آن آغاز شده باشد.
برای موفقیت در این مسیر، توجه به نکات زیر ضروری است:
1 – وجود محصول یا خدمت عملیاتی: ثبت شرکت خلاق تنها در صورتی امکان‌پذیر است که محصول یا خدمت مورد نظر به مرحله اجرا و تولید رسیده باشد. صرف داشتن ایده یا طرح خلاقانه، بدون ارائه محصول یا خدمت مشخص، برای دریافت این عنوان کافی نخواهد بود.
2 – امکان هم‌پوشانی با شرکت های دانش‌بنیان: برخی از محصولات و خدمات ارائه‌شده در یک شرکت خلاق می‌توانند ویژگی‌های یک محصول دانش‌بنیان را نیز داشته باشند. با این حال، این موضوع به معنای بهره‌مندی هم‌زمان از مزایای هر دو نوع شرکت نیست.
3 – تفکیک میان شرکت های دانش‌بنیان و خلاق: شرکت‌ها تنها می‌توانند در یکی از این دو دسته‌بندی قرار بگیرند. به عبارت دیگر، یک شرکت نمی‌تواند به طور هم‌زمان هم دانش‌بنیان و هم خلاق محسوب شود و از حمایت‌های مربوط به هر دو بهره ببرد.
در نتیجه، برای فعالیت در قالب شرکت خلاق، باید علاوه بر دارا بودن ایده‌های نوآورانه، محصول یا خدمات مشخصی ارائه شود تا امکان ثبت و بهره‌مندی از مزایای این ساختار فراهم گردد.
شناسایی متقاضیان برای ثبت شرکت خلاق
فرآیند شناسایی متقاضیان جهت ثبت شرکت خلاق از سوی دبیرخانه این شرکت‌ها به دو روش مختلف انجام می‌شود:
روش اول: در این روش، متقاضیان باید با تکمیل فرم‌های مربوط به محصولات و خدمات خلاقانه خود، درخواست خود را به دبیرخانه ارسال کنند. توجه داشته باشید که برای هر محصول یا خدمت ارائه‌شده، تکمیل یک فرم جداگانه ضروری است.
روش دوم: در این روش، مقامات و مبادی مورد پذیرش، متقاضیان را به دبیرخانه معرفی کرده و اطلاعات آنان را برای بررسی و ارزیابی ارسال می‌کنند.
در هر دو روش، دبیرخانه بررسی‌های لازم را انجام داده و در صورت تطابق با معیارهای مربوط به شرکت خلاق، متقاضیان را به‌عنوان شرکت های خلاق ثبت خواهد کرد.
حمایت از شرکت های خلاق
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، دولت با راه‌اندازی شرکت های خلاق در کنار شرکت های دانش‌بنیان، هدف خود را ارتقاء رشد اقتصادی، حفاظت از منابع و افزایش سوددهی در کشور قرار داده است. در راستای این هدف، حمایت‌های قانونی خاصی از این شرکت‌ها صورت می‌گیرد تا افراد بیشتری تشویق به فعالیت در این حوزه‌ها شوند.
حمایت‌های قانونی از شرکت های خلاق شامل موارد زیر است:
1 – توسعه بازار محصولات و خدمات: ایجاد و تقویت بازار برای محصولات و خدمات نوآورانه ارائه‌شده توسط شرکت های خلاق، یکی از حمایت‌های اصلی در این زمینه است.
2 – تسهیل فضای کسب‌وکار: دولت با تسهیل شرایط محیطی و قانونی، به بهبود فضای کسب‌وکار برای شرکت های خلاق کمک میکند تا این شرکت‌ها در توسعه و رشد خود تسهیل شوند.
3 – پشتیبانی مالی: شرکت های خلاق می‌توانند از حمایت‌های مالی دولتی بهره‌مند شوند تا منابع لازم برای گسترش فعالیت های خود را تأمین کنند.
4 – جذب سرمایه از طریق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به جذب سرمایه و تأمین منابع مالی برای شرکت های خلاق کمک کرده و زمینه‌های لازم را برای رشد و توسعه این شرکت‌ها فراهم می‌آورد.
این حمایت‌ها هدفمند هستند و به منظور تشویق و تسهیل فعالیت های نوآورانه و خلاقانه در کشور انجام می‌شوند.
سامانه ثبت شرکت خلاق
برای ثبت شرکت خلاق، متقاضیان می‌بایست به سامانه اختصاصی این شرکت‌ها مراجعه کنند که از طریق آدرس اینترنتی ircreative.isti.ir در دسترس است. استفاده از این سامانه تنها پس از ثبت شرکت در یکی از قالب‌های قانونی مرسوم مانند سهامی خاص یا مسئولیت محدود امکان‌پذیر است.
فرآیند ثبت شرکت خلاق در این سامانه به شما این امکان را می‌دهد که از مزایای متعدد این نوع شرکت‌ها بهره‌مند شوید. همچنین، در این سایت می‌توانید اطلاعات مربوط به برنامه‌های حمایتی برای شرکت های خلاق را مشاهده کرده و با لیست مراجعی که مسئولیت ارزیابی و تأیید خلاقیت را دارند، آشنا شوید.
این سامانه به‌عنوان مرجع رسمی برای ثبت و پیگیری وضعیت شرکت های خلاق در کشور عمل میکند و دسترسی به تمامی اطلاعات و خدمات مورد نیاز را برای متقاضیان فراهم می‌آورد.
شرکت خلاق در حوزه بازی های ویدئویی و موبایلی
فعالیت در زمینه بازی‌های ویدئویی و موبایلی می‌تواند زمینه‌ای مناسب برای ثبت شرکت خلاق باشد. این حوزه تنها یکی از شاخه‌های متنوعی است که شرکت های خلاق در آن فعالیت می‌کنند. در صورتی که در یکی از زمینه‌های زیر فعالیت دارید، می‌توانید برای تأسیس شرکت خلاق خود اقدام نمایید:
1 – تولید و توسعه انواع بازی‌های موبایلی
2 – تولید و توسعه انواع بازی‌های ویدئویی
3 – تولید و توسعه انواع بازی‌های کنسول
4 – فعالیت در زمینه بازی‌های مبتنی بر هوش مصنوعی
5 – توسعه تجهیزات و ابزارهای گیمینگ
6 – نشر دیجیتال بازی‌های مختلف
7 – ایجاد پلتفرم‌های مختلف برای بازی‌های دیجیتال
8 – فعالیت در زمینه زیرساخت‌های توسعه و تولید بازی‌های ویدئویی جمعی
9 – فعالیت در زمینه سیستم‌های بازاریابی برای بازی‌های ویدئویی
10 – خدمات و پشتیبانی از زیرساخت‌های مختلف بازی‌ها
11 – راه‌اندازی خطوط صنعتی در زمینه بازی‌های مختلف
12 – سامانه‌های مدیریت و کنترل بازخورد رفتار در زمینه بازی‌های مختلف
این موارد تنها بخشی از زمینه‌های فعالیت شرکت های خلاق در حوزه بازی‌های دیجیتال است و برای ثبت شرکت خلاق در این بخش، ضروری است که فعالیت شما در یکی از این عرصه‌ها قرار داشته باشد.
شرکت خلاق در زمینه طراحی، معماری و ساختمان
طراحی و معماری یکی از حوزه‌هایی است که می‌تواند به عنوان شرکت خلاق ثبت شود. در این راستا، برای ثبت شرکت خلاق در این زمینه، لازم است که متقاضی حداقل 10 طرح ثبت شده یا فروخته شده و همچنین 30 کار طراحی در حوزه مرتبط را دارا باشد.
فعالیت های شرکت های خلاق در این حوزه شامل موارد زیر می‌باشد:
1 – طراحی فضاها با استفاده از المان‌های خاص و به شیوه‌ای متفاوت
2 – دکوراسیون و معماری با رویکردی خلاقانه و مرتبط با فرهنگ ایرانی
3 – بسته‌بندی یا الگوبرداری متفاوت با تمرکز بر رویکردهای فرهنگی و بومی
4 – طراحی و اجرای المان‌های شهری به شیوه‌ای نوین
5 – طراحی تجهیزات و ابزارهای خلاقانه
6 – طراحی ابزارهای شبیه‌سازی متفاوت
7 – ساخت ماکت و نمونه‌سازی به شیوه‌ای متفاوت و خلاقانه
8 – ساخت سازه‌های نوین و خلاقانه
9 – ایجاد پلتفرم‌های مختلف برای مدیریت ساخت و ساز
10 – چاپ و رنگ‌آمیزی‌های سه‌بعدی
11 – طراحی و ساخت لوازم خانگی با استفاده از المان‌های فرهنگی ایرانی
12 – توسعه اپلیکیشن‌ها و سامانه‌های مختلف مرتبط با معماری
13 – طراحی و اجرا با استفاده از واقعیت مجازی
این‌ها تنها بخشی از فعالیت های شرکت های خلاق در حوزه طراحی، معماری و ساختمان هستند که می‌توانند به ثبت برسند و از مزایای مربوط به این نوع شرکت‌ها بهره‌مند شوند.