پیمان در قرارداد پیمانکاری چیست؟
پیمان در قرارداد پیمانکاری یک موافقتنامه است که بین کارفرما و پیمانکار تنظیم میشود تا نحوه و شرایط انجام یک کار مشخص را تعیین کند. برای یکپارچهسازی و تسهیل فرایند اجرای قرارداد پیمانکاری، دو دسته شرایط عمومی و خصوصی تعریف میشوند که طرفین با تعهد به این شرایط، فرایند انجام کارها را پیش میبرند.
منظور از شرایط عمومی پیمان چیست؟
شرایط عمومی پیمان شامل مجموعهای از حقوق و تعهدات طرفین قرارداد است که به صورت کلی تنظیم شده و برای تمامی قرارداد پیمانکاری اعمال میشود. این شرایط شامل مواردی مانند حوادث قهری (حوادث غیرقابل پیشبینی و جلوگیری مانند بلایای طبیعی)، شیوه فسخ قرارداد، تعلیق یا متوقف کردن قرارداد، خاتمه قرارداد و مسائل مشابه است.
شرایط عمومی پیمان در قرارداد پیمانکاری بهطور یکسان تعیین میشوند؛ به عبارت دیگر، کارفرما و پیمانکار باید این شرایط را بهطور کامل بپذیرند و درصورت تخلف، به مراجع قانونی پاسخگو باشند. ازآنجاییکه قرارداد پیمانکاری بزرگ پیچیدگیهای فراوانی دارند، در شرایط عمومی پیمان کلیه حالتهایی که ممکن است بین طرفین قرارداد رخ دهد، در موافقتنامه پیمان تعیین شده است.
حل اختلافات و مدیریت مالی
در صورت بروز هرگونه اختلاف در روند اجرای پروژه، طرفین قرارداد میتوانند با مطالعه مفاد شرایط عمومی پیمان به حل آن بپردازند. یکی از مهمترین چالشهای شرکتهای پیمانکاری، مدیریت امور مالی مربوط به قرارداد، محاسبه هزینهها، گزارشدهی از صورتوضعیتها و تسویهحسابها است. بنابراین، به کلیه پیمانکاران توصیه میشود حتماً از نرمافزارهای حسابداری پیمانکاری برای مدیریت مالی پروژهها استفاده کنند تا از بروز مشکلات مالی جلوگیری شود و فرایندهای مالی بهصورت دقیق و منظم انجام شود.
مفاد شرایط عمومی پیمان در قرارداد پیمانکاری
شرایط عمومی پیمان شامل اصول و مقرراتی است که بر کلیه قرارداد پیمانکاری حاکم است. این شرایط شامل موارد متعددی از جمله برنامه زمانی، مصالح و تجهیزات، و هزینهها میباشد. از مهمترین مفاد شرایط عمومی پیمان در قرارداد پیمانکاری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ماده ۱۶ – تاییدات پیمانکار
بر اساس ماده ۱۶، پیمانکار موظف است که کلیه اسناد و مدارک مربوط به پیمان را مطالعه کرده و از مفاد آنها بهطور کامل آگاهی داشته باشد. پیمانکار باید تعهد دهد که نسبت به تأمین نیروی انسانی، تجهیزات و ماشینآلات، محل اجرای پروژه، شرایط آبوهوایی و قوانین مربوط به کار، بیمههای تأمین اجتماعی، مالیات و عوارض کاملاً آگاه است و قبل از تسلیم پیشنهاد، مطالعات کافی را انجام داده است.
تعهدات مالی و مالیاتی
در قرارداد پیمانکاری، پرداخت مالیات به عهده کارفرما میباشد و پیمانکار موظف است گواهینامه ارزش افزوده را در موعد مقرر به کارفرما تحویل دهد. اگر یکی از طرفین قرارداد هستید و هنوز اقدامی برای پرداخت مالیات نکردهاید، توصیه میشود قبل از هر چیز نسبت به استعلام پرونده مالیاتی با کد ملی اقدام کنید.
ماده ۱۷ – کارکنان
طبق ماده ۱۷ شرایط عمومی و خصوصی پیمان در قرارداد پیمانکاری، «کسانی که در اجرای این پیمان خدماتی برای پیمانکار انجام دهند، کارکنان پیمانکار شناخته میشوند.» پیمانکار موظف است عملیات را بهوسیله افراد متخصص و باتجربه انجام دهد و از طریق مهندس مشاور، اطلاعات کافی درباره وضعیت استخدام و محل اقامت نیروهای کار را به کارفرما ارائه دهد. همچنین، تأمین محل سکونت، آب و غذا و پرداخت حقوق منظم بر عهده پیمانکار است و درصورت کوتاهی در هرکدام از این موارد، باید به مهندس مشاور پاسخگو باشد.
ماده ۲۱ – حفاظت از کار و شخص ثالث، بیمه کار، مراقبتهای لازم
بر اساس ماده ۲۱، پیمانکار مسئول حفظ و نگهداری کارهای انجامشده، مصالح، ماشینآلات و ابزار، زمینها، راهها، تاسیسات و بناهایی است که زیر نظر و مراقبت او قرار دارد. همچنین، پیمانکار مسئول خسارتهای واردشده به شخص ثالث در محوطه کارگاه است و کارفرما هیچگونه مسئولیتی در قبال حفاظت از کار و اشخاص در محیط انجام پروژه ندارد.
کارفرما و مهندس مشاور در صورت مشاهده تخلف از دستورالعملهای حفاظت فنی و بهداشت کار میتوانند بخشی از کار را متوقف کنند. با این حال، در صورت بیمه نکردن عملیات موضوع پیمان، کارفرما موظف به جبران خسارتهای واردشده خواهد بود.
شرایط خصوصی پیمان در قرارداد پیمانکاری
شرایط خصوصی پیمان در بیشتر قرارداد پیمانکاری شامل موارد زیر میشوند:
1 – شرایط و نحوه پیشپرداختها و مالیات:
تعیین میزان پیشپرداختها، نحوه پرداخت آنها، و مقررات مالیاتی مربوط به قرارداد.
2 – تعدیل آحاد بها و مابهالتفاوت بهای مصالح در اجرای پیمان:
نحوه تعدیل قیمتها و محاسبه مابهالتفاوت بهای مصالح با توجه به نوسانات بازار.
3 – رعایت مشخصات فنی:
الزام پیمانکار به رعایت مشخصات فنی و استانداردهای تعیینشده در قرارداد.
4 – ارائه، تهیه و تنظیم نقشهها:
تعیین مسئولیتهای مربوط به تهیه و تنظیم نقشههای اجرایی پروژه.
5 – تامین نیروی انسانی اجرای پروژه:
مقررات و تعهدات پیمانکار در خصوص تامین نیروی انسانی مورد نیاز پروژه.
6 – تهیه و تامین مصالح و لوازم:
تعیین مسئولیتهای پیمانکار در تامین مصالح و لوازم مورد نیاز اجرای پروژه.
7 – برنامهریزی زمانبندی تفصیلی پروژه:
تدوین و ارائه برنامه زمانبندی تفصیلی برای اجرای مراحل مختلف پروژه.
8 – برنامه کار و گزارشها:
تنظیم و ارائه گزارشهای دورهای پیشرفت کار به کارفرما.
9 – لیست ماشینآلات:
تعیین ماشینآلات و تجهیزات مورد نیاز و مسئولیت تهیه آنها.
10 – بیمه کار و کارمندان:
الزام پیمانکار به بیمه کارگران و پروژه برای پوشش حوادث و خسارتها.
11 – تامین آب، برق، گاز و سوخت:
تعیین مسئولیتهای پیمانکار در تامین منابع انرژی مورد نیاز پروژه.
12 – دستورکارها و صورتجلسهها:
تدوین و تنظیم دستورکارها و صورتجلسهها بر اساس پیشرفت پروژه.
13 – انجام آزمایشها:
الزام پیمانکار به انجام آزمایشهای فنی و کیفی مورد نیاز.
14 – بخشنامه و مقررات:
رعایت بخشنامهها و مقررات حاکم بر اجرای پروژه.
15 – تسهیلات ایستگاه نظارت:
فراهم کردن تسهیلات لازم برای نظارت بر اجرای پروژه.
16 – حل اختلاف:
تعیین روشهای حل اختلافات احتمالی بین طرفین قرارداد.
17 – ضمانت انجام تعهدات:
الزام پیمانکار به ارائه ضمانتنامههای لازم برای تضمین انجام تعهدات.
18 – رعایت مقررات:
تعهد به رعایت کلیه مقررات و قوانین مرتبط با اجرای پروژه.
19 – تجهیز کارگاه:
تهیه و تجهیز کارگاه بر اساس نیازهای پروژه.
شرایط خصوصی بر اساس موضوع قرارداد پیمان در انواع قراردادها متفاوت است و بهنوعی تکمیلکننده شرایط عمومی پیمان محسوب میشوند. برخلاف شرایط عمومی در قرارداد پیمانکاری، شرایط خصوصی پیمان در هیچ سند خاصی تعیین نشدهاند.
به یاد داشته باشید که طبق ماده ۴، شرایط خصوصی بههیچعنوان نباید نقضکننده شرایط عمومی پیمان باشد و فقط باید در تکمیل آنها تنظیم شود. چنانچه هرگونه ابهامی در شرایط خصوصی پیمان وجود داشته باشد، شرایط عمومی اجرا خواهند شد.
مفاد شرایط خصوصی پیمان
مفاد شرایط خصوصی پیمان بهطور دقیق مشخص است و طرفین قرارداد باید فقط بخشهای خالی را با توافق یکدیگر تکمیل کنند. شماره مواد درجشده در شرایط خصوصی دقیقاً همان شماره مواد و بندهای مربوط به شرایط عمومی است. توجه کنید که تدوین شرایط خصوصی پیمان بدون توجه به شرایط عمومی فاقد اعتبار خواهد بود. مهمترین مادههای شرایط خصوصی پیمان عبارتاند از:
ماده ۱۷ – کارکنان
طبق ماده ۱۷ شرایط عمومی پیمان، پیمانکار باید وضعیت استخدامی کارکنان را شامل حقوق و مزایا، مدت استخدام، محل اقامت و مشخصات آنها از طریق مهندس مشاور به اطلاع کارفرما برساند. همچنین پیمانکار متعهد است دستمزد کارگران را مطابق با قوانین کار بهصورت منظم پرداخت کند. تعداد کارگران و مدتزمان استخدام آنها از جمله مواردی است که در شرایط خصوصی پیمان باید مشخص شود.
ماده ۱۸ – مسئولیت حسن اجرای کار، برنامه کار، گزارش پیشرفت کار، هماهنگی با پیمانکاران دیگر، رئیس کارگاه
طبق ماده ۱۸، پیمانکار مسئولیت کامل اجرای صحیح کارهای موضوع پیمان را بر عهده دارد. مدت زمانی که برای ارائه برنامه اجرای کار بهصورت تفصیلی نیاز است، باید در شرایط خصوصی مشخص شود.
ماده ۲۰ – تجهیز کارگاه، تدارک مصالح، تجهیزات و ماشینآلات
بر اساس ماده ۲۰، پیمانکار موظف است پس از تحویل گرفتن کارگاه، طرح جانمایی تجهیز کارگاه را تهیه کرده و پس از تأیید مهندس مشاور، آن را مبنای تجهیز کارگاه قرار دهد. تأمین آب، برق، سوخت و مخابرات و بهطور کلی، تجهیز کامل کارگاه بهعهده پیمانکار است، مگر آنکه در اسناد و مدارک پیمان ترتیب دیگری پیشبینی شده باشد. در شرایط خصوصی، کارفرما باید مصالح، تجهیزات و ماشینآلات موردنیاز برای اجرای عملیات را ذکر کند.
ماده ۲۲ – ترتیب گردش مدارک، نقشهها و ابلاغ دستور کارها
طبق ماده ۲۲، تمام نقشهها، مشخصات، دستورالعملها و استانداردهای فنی با مهر و امضای مهندس مشاور به تعداد نسخههای درجشده در اسناد و مدارک پیمان (در صورت عدم تعیین تعداد، در دو نسخه) بدون هزینه در اختیار پیمانکار قرار میگیرد. در صورت نیاز پیمانکار به نسخههای اضافی، هزینه آنها بر عهده پیمانکار است. تعداد نقشهها و مشخصات فنی تحویلدادهشده به پیمانکار باید در شرایط خصوصی مشخص شود.
تفاوت شرایط عمومی پیمان در قرارداد پیمانکاری دولتی و خصوصی
در قرارداد پیمانکاری دولتی، یک طرف قرارداد نهادهای وابسته به دولت هستند، در حالی که در قرارداد پیمانکاری خصوصی، طرفین قرارداد مستقل از نهادهای دولتی و بهطور کامل خصوصی هستند. شرایط عمومی پیمان در قرارداد دولتی نقش حیاتیتری ایفا میکند و تلاش میشود تا حد امکان از دخالت افراد جلوگیری شود؛ چرا که این قراردادها با هدف منفعت عمومی تنظیم میشوند.
برخلاف آن، در قرارداد خصوصی، طرفین قرارداد توجه بیشتری به شرایط خصوصی پیمان دارند. به عبارتدیگر، طرفین میتوانند شرایط حاکم بر پیمان را تا حد قابل توجهی مطابق با نیازها و خواستههای خود تنظیم کنند. برای مثال، پیمانکار در قرارداد دولتی متعهد میشود که تعهدات خود را شخصاً به انجام برساند، در حالی که در قرارداد خصوصی، پیمانکار با رضایت کارفرما میتواند اجرای کار را به پیمانکار دیگری بسپارد.
علاوه بر این، مفاد شرایط خصوصی پیمان در قرارداد پیمانکاری دولتی از پیش تعیین شده است و تنها جاهای خالی برای پر کردن با توافق طرفین باقی مانده است. بنابراین، امکان تغییر مفاد این قراردادها محدود است و طرفین فقط میتوانند جاهای خالی را مطابق با توافق خود پر کنند.